(Bài viết này được trích từ một buổi nói chuyện của Paul Graham tại Startup School năm 2009)
Tôi đã có dịp gửi email cho tất cả các startups để hỏi “Điều gì khiến bạn bất ngờ khi bắt đầu một công ty khởi nghiệp?”. Có một email phản hồi lại mà tôi thấy khá ấn tượng: “Điều làm tôi bất ngờ nhất là mọi thứ xảy ra rất khó lường trước!”. Và tôi đã nhận được hơn 100 câu trả lời khác liệt kê những điều bất ngờ mà họ gặp phải. Có những khuôn mẫu rất rõ ràng trong các câu trả lời; điều đáng chú ý là nhiều startups đều cảm thấy bất ngờ với những điều dưới đây:
- Cẩn thận trong việc chọn người đồng sáng lập
Đây là điều bất ngờ mà nhiều người sáng lập (founder) nhắc đến nhất. Có hai luồng phản hồi được ghi nhận: bạn phải cẩn thận trong việc chọn người đồng sáng lập (co-founder) và bạn phải làm việc chăm chỉ để duy trì mối quan hệ của mình.
Điều mà các founder để tâm đến co-founder của mình là tính cách và sự cam kết của họ, chứ không phải khả năng. Đây là một bài học mà các startup vấp ngã đã rút ra: đừng chọn những co-founder không đáng tin cậy.
Đây là một phản hồi điển hình: “Bạn sẽ không thể nhìn rõ bộ mặt thật sự của ai đó trừ khi bạn startup chung với họ”.
Một founder đã nói rõ ràng rằng mối quan hệ giữa những founders quan trọng hơn là năng lực: “Tôi thà chọn co-founder là người bạn quen biết của mình hơn là chọn người lạ giỏi giang”.
- Công việc startup sẽ chiếm hầu hết thời gian của bạn
Điều hành một công ty startup không giống như có một công việc hoặc là một sinh viên, bởi vì nó không bao giờ dừng lại. Điều này quá xa lạ với nhiều người, đến nỗi họ không nhận ra được cho đến khi nó xảy ra.
“Tôi đã không nhận ra rằng mình sẽ dành hầu hết thời gian thức dậy của mình để làm việc hoặc suy nghĩ về startup. Khi bắt đầu startup, bạn bước vào một lối sống hoàn toàn khác so với thói quen làm việc cho công ty của người khác.”
Trong trường hợp tốt nhất, việc chìm đắm hoàn toàn vào startup có thể là một điều khá thú vị: “Thật đáng ngạc nhiên khi bạn trở nên tiêu tốn nhiều thời gian và sức lực như thế nào đối với startup của mình, ở chỗ bạn nghĩ về nó cả ngày lẫn đêm, nhưng chưa bao giờ cảm thấy nó giống như “công việc” cả.”
- Sẽ có những cảm xúc vui buồn lẫn lộn đan xen
Những thăng trầm còn khắc nghiệt hơn những gì các startups dự đoán. Trong một công ty startup, có thể bắt gặp điều tuyệt vời vào một khoảnh khắc nào đó và đón nhận sự vô vọng vào thời điểm tiếp theo đó.
“Cảm xúc lên xuống thất thường là điều bất ngờ lớn nhất đối với tôi. Một ngày nào đó, chúng tôi tự tin mình sẽ là một công ty Google tiếp theo và mơ ước mua các hòn đảo; và chợt ngay sau đó, chúng tôi sẽ phải cân nhắc làm thế nào để cho những người thân yêu của chúng tôi biết về sự thất bại thê thảm của chúng tôi; và mớ xúc cảm ấy cứ tiếp diễn.”
Sau một thời gian, nếu bạn không có được thành công đáng kể để làm bạn hưng phấn, thì việc startup khiến bạn kiệt sức: “Lời khuyên cơ bản nhất dành cho bạn lúc này là ‘đừng chết’.”
Nếu bạn đến mức không thể tiếp tục làm việc được nữa, đó không phải là ngày tận thế. Rất nhiều founder tiếng đã gặp một số thất bại trong suốt chặng đường startup.
- Đôi lúc startup sẽ rất vui
Tin tốt là, một số founder chia sẻ rằng điều khiến họ ngạc nhiên nhất khi startup là nó rất thú vị. Điều họ thích nhất là sự tự do: “Tôi ngạc nhiên bởi cảm giác tuyệt vời hơn khi làm một thứ gì đó đầy thử thách và sáng tạo, làm những điều mà tôi tin tưởng, nó trái ngược với những thứ tôi đã làm trước đây. Tôi biết là bản thân cảm thấy tốt hơn; điều đáng ngạc nhiên là tốt hơn bao nhiêu.”
Sự thật, startup sẽ không hẳn vui đối với hầu hết mọi người. Rất nhiều điều chúng tôi cố gắng làm trong quá trình tuyển dụng nhân tài cho startup là loại bỏ những người không thích nó, cả vì lợi ích của chúng tôi và của họ.
- Sức bền chính là chìa khóa
Rất nhiều founders đã ngạc nhiên về tầm quan trọng của sự bền bỉ đối với các công ty startup. Điều đó có cả bất ngờ tiêu cực và tích cực: họ ngạc nhiên cả về mức độ bền bỉ cần có:
“Mọi người nói bạn phải quyết tâm và kiên cường đến mức nào, nhưng khi đã trải qua điều đó rồi, tôi nhận ra rằng sự quyết tâm cần thiết vẫn còn chưa đủ.”
và cũng ngạc nhiên bởi mức độ mà chỉ riêng sự kiên trì đã có thể làm tan biến những trở ngại đang gặp phải:
“Nếu bạn kiên trì, ngay cả những vấn đề dường như nằm ngoài tầm kiểm soát của bạn dường như sẽ tự giải quyết được.”
Một số founders đã đề cập cụ thể mức độ bền bỉ quan trọng hơn trí thông minh và tài năng nói chung. Và đó là lý do tại sao rất nhiều người nói rằng tính cách quan trọng hơn trong việc lựa chọn co-founder.
- Startup là một chặng đường dài
Tôi nghĩ lý do mà hầu hết các founders đều ngạc nhiên khi startup mất nhiều thời gian đến vậy là bởi vì họ quá tự tin. Họ nghĩ rằng họ sẽ thành công ngay lập tức, giống như YouTube hoặc Facebook. Bạn nói với họ rằng chỉ có 1 trong số 100 công ty khởi nghiệp thành công có quỹ đạo như vậy, và tất cả họ đều nghĩ rằng “chúng ta sẽ trở thành con số 1 đó.”
Có thể họ cần lắng nghe lời khuyên từ founder đã thành công: “Đối với phần lớn các công ty khởi nghiệp muốn thành công thì phải đi qua một hành trình thực sự dài, ít nhất 3 năm và có thể là hơn 5 năm.”
- Ti tỉ những thứ vụn vặt khác
Một founder có chia sẻ rằng: “Tôi đã học được rằng đừng bao giờ đặt cược vào chỉ một tính năng hoặc giao dịch duy nhất nào cả hoặc bất cứ điều gì duy nhất để mang lại thành công cho bạn. Nó không bao giờ là một điều duy nhất. Khi startup, ti tỉ những thứ vụn vặt xảy ra và bạn chỉ cần tiếp tục làm và giải quyết rất nhiều điều đó cho đến khi bạn đạt được điều gì đó.”
- Bắt đầu từ những việc nhỏ nhất
Thoạt nhìn, làm điều gì đó “đơn giản” không có nghĩa là bạn đang làm điều gì đó không có ý nghĩa hay không có giá trị. Nhưng thực tế không như mọi người thường nghĩ.
Một founder có nói rằng việc bắt đầu từ những việc nhỏ nhất nên là cách tiếp cận của bạn đối với tất cả các công việc lập trình, không chỉ các công ty khởi nghiệp:
“Bây giờ, khi viết mã, tôi cố nghĩ “Làm thế nào tôi có thể viết điều này sao cho nếu mọi người nhìn vào dãy mã của tôi, họ sẽ ngạc nhiên về cách mà tôi làm được chúng với mức độ ít và quá ít?””
- Người dùng tương tác sẽ khiến bạn bất ngờ
Khi bạn bắt đầu trò chuyện với người dùng để hiểu hơn về họ, đảm bảo bạn sẽ ngạc nhiên bởi những gì họ nói với bạn:
“Khi bạn để khách hàng cho bạn biết họ đang mong muốn điều gì, họ thường sẽ tiết lộ những chi tiết đáng kinh ngạc về những gì họ thấy có giá trị cũng như những gì họ sẵn sàng chi tiền để có được những thứ đó.”
- Thay đổi ý tưởng của bạn một cách linh hoạt
Để có được lợi ích từ việc tương tác với người dùng, bạn phải sẵn sàng thay đổi ý tưởng của mình theo nhu cầu của họ.
Khi một startup có sự quyết tâm, vẫn có nguy cơ họ sẽ đi theo một con đường dài khó khăn mà cuối cùng chẳng dẫn đến đâu. Bạn muốn tiến về phía trước, nhưng đồng thời phải xoay chuyển và xoay chuyển để tìm ra con đường tiềm năng nhất để dẫn đến thành công.
Bạn có thể không biết được ý tưởng nào sẽ thành công, mà điều bạn cần biết là bạn phải làm bất cứ điều gì có vẻ tốt nhất tại mỗi thời điểm.
- Đừng quá lo lắng về đối thủ của mình
Một lý do khiến nhiều startups lo lắng quá mức về đối thủ cạnh tranh là họ đánh giá quá cao ‘ý tưởng’. Nếu ý tưởng thực sự là chìa khóa vàng, một đối thủ cạnh tranh với cùng ý tưởng sẽ là một mối đe dọa thực sự. Nhưng việc thực thi ý tưởng đó lại quan trọng hơn gấp nhiều lần.
Các đối thủ mới của bạn có thể xuất hiện một lần rồi biến mất vài tuần sau đó, cũng có thể họ thu hút được nhiều sự chú ý lâu dài. Thế nên bạn đừng nên quá lo nghĩ đến đối thủ, mà hãy dồn tâm sức vào khách hàng của bạn – đối tượng góp phần tạo nên sự thành công của bạn.
- Tìm kiếm người dùng thật sự rất khó khăn
Câu chuyện startups tìm kiếm người dùng vô cùng gian nan và đầy thách thức. Khi bạn không tìm được người dùng, có nhiều nguyên do, có thể là do sản phẩm của bạn chưa đủ tốt, cũng có thể do chất lượng dịch vụ bạn chưa làm hài lòng họ,… Thậm chí dù cho sản phẩm của bạn có tuyệt vời đến đâu bạn thì bạn cũng không thể nắm chắc phần chiến thắng trong tay.
Nhưng nếu bạn cứu cố gắng, tiếp tục làm việc chăm chỉ và từng bước làm cho nó tốt hơn mỗi ngày, thì không cần phải quá lo lắng.
- Sẽ có những giao dịch rất tồi tệ
Các startup dường như thường xuyên đối mặt với những cuộc thỏa thuận thất bại với các nhà đầu tư. Bởi lẽ, họ lo lắng khi chốt giao dịch, còn bạn thì đau đầu tìm cách để thực hiện chúng.
- Những nhà đầu tư không biết gì
Rất nhiều founders cho biết họ đã ngạc nhiên như thế nào trước sự không hiểu biết của các nhà đầu tư: “Họ thậm chí không biết về những thứ họ đã đầu tư vào. Tôi đã gặp một số nhà đầu tư đã đầu tư vào một thiết bị phần cứng và khi tôi yêu cầu họ demo thiết bị, họ đã gặp khó khăn khi bật nó lên.”
Tại sao các founder lại ngạc nhiên rằng các nhà đầu tư không biết gì? Tôi nghĩ đó là bởi vì nhà đầu tư có vẻ quá ghê gớm.
Lý do khiến các nhà đầu tư có vẻ ghê gớm vì đó là nghề của họ. Bạn có thể trở thành một nhà đầu tư mạo hiểm bằng cách thuyết phục các nhà quản lý tài sản tin tưởng bạn với hàng trăm triệu đô la. Làm thế nào để bạn làm điều đó? Bạn phải có vẻ tự tin và bạn phải có vẻ như bạn hiểu về công nghệ.
- Việc startups tựa như chơi những ván bài
Bởi vì các nhà đầu tư đánh giá bạn quá tệ nên bạn phải làm việc chăm chỉ để họ thấy năng lực thực sự của bạn hơn là thuyết phục các nhà đầu tư bằng ngôn từ. Tuy vậy, Việc huy động vốn cho công ty startup không hề dễ dàng, nó còn phụ thuộc rất nhiều vào tâm lý các nhà đầu tư.
- Sự may mắn là một cơ hội lớn
Cho dù bạn sở hữu tài năng và tính quả quyết đến đâu, nhưng nếu bạn gặp phải sự may mắn bằng 0 trong công việc thì kết quả cũng chỉ trở thành con số 0 tròn trĩnh trước mặt bạn.
- Cộng đồng đóng vai trò quan trọng
“Một trong những điều đáng ngạc nhiên nhất mà tôi nhận ra khi startup đó là là sự sẵn lòng giúp đỡ của mọi người. Ngay cả không nhận được bất kỳ lợi ích nào, nhưng họ vẫn bỏ công sức giúp công ty khởi nghiệp của chúng tôi thành công.”
- Bạn không nhận được sự tôn trọng
Điều này có nghĩa là bên ngoài thế giới startup, những founders không được tôn trọng:
“Trong cuộc sống, tôi thấy rằng mình được tôn trọng hơn rất nhiều khi nói, “Tôi đã làm việc trên Microsoft Office” thay vì “Tôi làm việc tại một công ty khởi nghiệp nhỏ mà bạn chưa bao giờ nghe nói đến tên x.”
Nếu bạn trình bày ý tưởng của mình với một người ngẫu nhiên, 95% thời gian bạn sẽ thấy người đó theo bản năng nghĩ rằng ý tưởng của bạn sẽ thất bại và bạn đang lãng phí thời gian của mình (mặc dù họ có thể sẽ không nói trực tiếp điều này).
Thật không may, điều này còn kéo dài đến cả việc hẹn hò: “Tôi ngạc nhiên khi trở thành một startup không giúp bản thân nhận được nhiều sự ngưỡng mộ hơn từ phụ nữ.”
- Mọi thứ thay đổi theo khi bạn phát triển
Điều ngạc nhiên lớn cuối cùng mà những founders đề cập là mọi thứ đã thay đổi nhiều như thế nào khi họ phát triển lên. Bây giờ bạn phải trao đổi và giải quyết với nhân viên – những người thường có động cơ khác nhau.
May mắn thay, nó có thể trở nên ít căng thẳng hơn rất nhiều khi bạn đạt đến độ đỉnh cao: “Tôi muốn nói rằng 75% căng thẳng đã biến mất ngay từ khi chúng tôi mới bắt đầu. Điều hành một doanh nghiệp bây giờ thú vị hơn rất nhiều. Chúng tôi tự tin hơn. Chúng tôi kiên nhẫn hơn. Chúng tôi đánh nhau ít hơn. Chúng tôi ngủ nhiều hơn.”
Còn nhiều câu trả lời khác nữa, nhưng trên đây là những mẫu đặc sắc nhất và chung nhất mà tôi đã tóm gọn lại để mọi người cùng đọc.
Mọi người đều mong đợi một công ty khởi nghiệp giống như một công việc, và điều đó giải thích hầu hết những điều bất ngờ từ việc bạn phải lựa chọn người đồng sáng lập cẩn thận như thế nào đến việc bạn phải làm việc chăm chỉ như thế nào để duy trì mối quan hệ của mình. Nó cũng giải thích tại sao những thăng trầm lại cực đoan một cách đáng ngạc nhiên, tại sao những may mắn lại quan trọng như vậy.
Khi bạn bước vào một công ty khởi nghiệp, bạn sẽ nghĩ “mọi người đều nói rằng nó thực sự là một thách thức.” Suy nghĩ tiếp theo của bạn có lẽ sẽ là “nhưng tôi không thể tin rằng nó sẽ tệ đến vậy.” Nếu bạn muốn tránh bị bất ngờ, thì suy nghĩ tiếp theo sau đó nên là: “và lý do tôi không thể tin rằng nó sẽ tệ đến vậy là mô hình làm việc của tôi là một công việc.”
Nguồn: paulgraham
